Ι.ΞΕΝΑΚΗΣ: αρχαίος Ελληνας στον 20ο αιώνα..

.... Ιάνης Ξενάκης: Αρχιτέκτονας του ήχου.

η μουσική του Ξενάκη μόνο εύκολη δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, τουλάχιστον για το αυτί ενός μη μυημένου. ..έχει τη δική της κλίμακα, το δικό της ιδιότυπο ρυθμό, εκρήξεις ενέργειας και έντονης δραστηριότητας, είναι μια ασύγχρονη πολυφωνία...το αποτέλεσμα όμως είναι ιδιαίτερα έντονο.... είναι σαν να σε χτυπάει ένας ανεμοστρόβιλος: τραχιές , δύσκολες μελωδίες, και χορδές που έρχονται κατευθείαν απο κάποιο βίαιο παρελθόν...σαν μια αγνή φωνή της Φύσης , που μοιάζει εκτός τόπου και χρόνου στον σοφιστικέ κόσμο της μουσικής.......

ένας 27χρονος Ιταλός φοιτητής της Αρχιτεκτονικής, λέει πως το θέμα της πτυχιακής του είναι ο Ξενάκης. Δεν υπάρχει κανένας που να μην έχει επηρεαστεί απο αυτόν. Ο,τι ακούμε και χορεύουμε σήμερα είναι επηρεασμένο απο τη μουσική και τους πειραματισμούς του. ακόμη και τα λέιζερ που σήμερα θεωρούνται δεδομένα σε συναυλίες, ο Ξενάκης τα χρησιμοποίησε πρώτος...

.................... έχοντας σπουδάσει πολιτικός μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Αθήνας , ανέπτυξε τρόπους να *μεταφράζει* θεωρίες μαθηματικών σε μουσική. Για τον ίδιο, η μουσική , όπως και όλες οι τέχνες για τους αρχαίους Ελληνες ήταν ένας κλάδος της ανθρώπινης ευφυίας , και πίστευε ότι έπρεπε να συνδέονται μέσω των μαθηματικών. έλεγε ότι ήταν ένας αρχαίος Ελληνας στον εικοστό αιώνα. ..συνέκρινε την έννοια του χώρου στην αρχιτεκτονική με την έννοια του χρόνου στη μουσική. όπως μπορούσε να υπολογίσει μια σειρά αναλογιών για παράθυρα σε κάποια σχέδια του Λε Κορμπυζιέ , το ίδιο μπορούσε να κάνει με τον τόνο, τη διάρκεια και το ρυθμό της μουσικής.

Εγραφε ένα κομμάτι , οπως σχεδιάζουν οι μηχανικοί ένα κτίριο. οι παρτιτούρες του μάλιστα είχαν τις ίδιες γραμμές όπως οι αρχιτεκτονικές τομές του στα σχέδια που έκανε για τον διάσημο αρχιτέκτονα. φευγοντας από τον Λε Κορμπυζιε, ο ίδιος αφοσιώθηκε στην ανάπτυξη του ρεπερτορίου του.

Εμπνευστηκε απο ήχους φυσικούς,

οπως το φτερουγισμα των πουλιών,

ή η καταιγίδα στη θάλασσα ,

και θέλησε να τους αναπαράξει μέσω

μαθηματικών θεωριών και υπολογισμών.

Απο το 1961 άρχισε να συνθέτει με κομπιουτερ,

ενω ανέπτυξε το δικό του στυλ παρουσίασης των

συνθέσεων του με τη βοήθεια εγκαταστάσεων

που παρήγαγαν φως ,

κάτι σαν τα σημερινά λειζερ .

Παρ όλη την κληρονομιά του έργου του

στη σύγχρονη μουσική ,

ο ίδιος παρέμεινε παρεξηγημένος.

Ποτέ δεν τον αποδέχτηκαν οι συγχρονοι του

ως συνθέτη,

παρά μόνο τον αποκαλούσαν υποτιμητικά

* ο μηχανικός *.

Η απόρριψη δεν ήταν το μόνο πράγμα

που ο Ξενάκης έπρεπε να παλεύει

σε όλη του τη ζωή.

... ο πόλεμος και η εξορία ήταν τα φαντάσματα

που τον στοίχειωναν μέχρι το θάνατο του , και

γι αυτό λέγεται ότι απέφευγε να μιλάει για το τι

σήμαινε η μουσική του,

μιας και οι ήχοι που πολλές φορές

προσπαθούσε να αναπαράγει

θυμίζουν σκηνικό πολέμου,

όπως οι σειρήνες, τα πολυβόλα.

όπως είπε η σύζυγος του Φρανσουαζ

* ήταν σε ένα διαρκή πόλεμο με όλους

και για αυτό έβρισκε καταφύγιο στα μαθηματικά *

Ακούγοντας τη μουσική του ,

δεν έχει τελικά σημασία να καταλάβει κανείς

σε πιο στρατόπεδο ανήκει,

αλλά το να αφεθεί ανοιχτός στα έντονα συναισθήματα

που αυτή προκαλεί.

ο Χρηστος Πασσας , αρχιτέκτονας, λέει :

* σήμερα κατάλαβα τη μουσική του Ξενάκη.

Η μέθοδος μπορεί να είναι επιστημονική ,

αλλά η τεχνική είναι

άκρως συναισθηματική ,

μέσα απο αυτή είναι σαν να

αντιλαμβάνεσαι το χάος, την τάξη,

να περνούν εικόνες από μπροστά σου,

όπως πουλιά που πετάνε,

τις σταγόνες της βροχής να πέφτουν πάνω στο νερό,

τους δώδεκα θεούς του Ολύμπου να θυμώνουν.

Ειναι πολύ έντονη η μουσική του.

Με απλά λόγια, δεν μπορείς να κοιμηθείς σε κονσέρτο του Ξενάκη..

..ήταν ελεύθερος να ξεπεράσει τα όρια του δυνατού

μέσα απο τη μουσική του,

κάτι που αισθένεται έντονα και ο ακροατής.

και αυτή η έννοια της Ελευθερίας

ήταν βασικό στοιχείο της δουλειάς του

αλλά και της κοσμοθεωρίας του .

οπως εχει γράψει η Νουριτζα Ματοσιαν ,

φίλη και βιογράφος του ,

ο ίδιος πάντα τελείωνε κάθε συζητηση του

με τα εξής λόγια :

* βλέπεις Νουρ ,

το πιο σπουδαίο πράγμα στην τέχνη

όπως και στη ζωή,

είναι να είσαι ελεύθερος...*

υγ. Δήμητρα Γκαιδατζή.-. Νουρ. Ματοσιαν.